Uzungöl turizme açıldıktan sonra , çirkinleşti . Bitmemiş apartmanlar ve briket barakalardan oluşan çamur batak bir çarşı türedi . Süleymaniyeye meydan okuyan birde beton cami yapıldı .Cami avlusunda takkeli dedeler oturup Rumca muhabbet ediyorlar .Gölün biraz yukarısındaki Şerah köyünde 15 yıl önce tüm evler ahşaptı .Yarısı bile kalmadı betonlandı .Gölden yukarısı bakir .Şerah içinden devam eden yol Soğanlı (Hopşera ) yaylasına çıkıyor .Oteller mıntıkasına giden yol ise,alabildiğine muhteşem doğa içinden Demirkapı (Haldizen ) yaylasına çıkıyor .Yayladan Demirkapı Dağı zirvesi (3376m) iki üç sattlik yürüyüş.Etrafta yarım düzine moren gölü var .Çaykara'nın 4 km yukarısındanayrılan bir toprak yoldan 15 km ileride Sultan Murat yaylasına ulaşılıyor .23 Haziranda yapılan şenliği ünlü .Yedi vilayetten insan geliyor . Horonun hası oynanıyor .Sultan Murat'ın yukarısında iki manastır harabesi var .

ZİGANA GEÇİDİ

Trabzon'u Erzurum'a bağlayan yol tarih boyunca Karadeniz dağlarının en önemli geçidi olmuş .Ortaçağda Asya'yı Avrupa'ya bağlayan en büyük kervan yolu ,Çin'de başlayıp Kaşgar ,Semerkant , Buhara ,Nişapur ,Rey ,Tebriz ve Erzurum üzerinden gelerek Zigana geçidinden denize inmiş .Trabzon'dan deniz yolula Venedik ve Ceneviz'e ulaşmış .mö 399 yılında tarihçi asker Ksenophon komutasındaki felaketli İran seferinden çıkan Onbin Atinalı asker ,kış kıyamette Doğu Anadolu'yu aştıktan sonra burada ilk kez denizi görüp sevinçle "thalasa ! thalasa ! (deniz ,deniz ) diye bağırmışlardır .Batı dillerinde darbımesel olmuş. Kötü günlerin sonu anlamında.Eski Zigana yolu on yıl kadar önce terkedildi .Geçidi bir tünelle bay pas eden yeni karayolu yapıldı .Eski günlerin heyecanı ve manzarası yok .Hamsiköy içindeki ünlü sütlaç lokantaları da artık işlemiyor .

Sürmene: Coğrafyacı Skylax'ın kitabında Psoron Limen olarak geçmektedir ( o harfi Helen yazımında omega ile ) .Ptolemanios'ta (5 vı 5) Yssou Limen olarak geçer .Psoron Helen dilinde uyuz hastalığı demektir .Bizans çağında Sürmnene kasabası Sourmania biçiminde yazılıyordu .Bu kelimenin Helence anlamı yoktur .Sürmene'nin pazarı salı günüdür .Kırmızı keşanlı , peştemalli kadınlar minci peynirinden , trabzon yağına , guruttan ,şeker, yağ gibi temel ihtiyaçlarını almak için köylerden Humurgan'a akın ederler .Kasabanın 4 km doğusundaki Kastel konağı Karadenizdeki sivil mimarinin ayakta kalan en muhteşem örneği .1800 yılı dolaylarında Yakupoğlu derebeyi ailesi tarafından yapılmış .TKP genel sekreteri Zeki Baştımar( Yakup Demir ) bu aileden .Konak halen ailenin mülkiyetinde, metruk durumda ,restore edileceği söyleniyor .Konağın önünden geçen eski yol 1916 yılında Rus işgali döneminde yapılmış .Bu sahilde yapılan ilk karayolu .Daha önceden Rize Trabzon arası ancak denizden gidilebilirmiş .Sürmene'nin Dirlik ( Cida) köyünde biri camiye dönüştürülmüş(panagia tzita ) diğeri harap iki kilisesi var .Taş patikalar , su kanalları 80 yıldır bozulamamış .Kiraz ve ceviz bahçeleri arasında olması gerektiği gibi bir köy .Daha ilerideki Köprübaşı ahalisi halen Rumca konuşuyor .Yılmazlar ( Merzire ) köyünden çıkan Adnan Kahveci ,bir cunta üyesi (Albay Ahmet Karaman ) ,bir diyanet ,işleri başkanı (Dr.Said Yazıcıoğlu) var .Beş köyün idari merkezi olarak kurulan Beşkonak bucak merkezi 1998'de sel baskınında haritadan silindi .

Sürmene'de ekmek furunu;Mısır ekmeği metla leğenlerde ve eski yağ tenekerinde pişiriliyor, içine yöreye özgü fasulye unuda karıştırılıp üstü lahana yapraklarıyla örtülüyor.

Of Ophious / Ophis :  Helence yılanvari , kavisli analmına gelmektedir Of ilçesine atfedilen diğer isim Pityusa ise Helence Çamlı anlamına gelmektedir .Solaklı çayının eski adıda Ophious çayıdır .İki nesil önce tamamen Rumca konuşulan ilçe Solaklı ve Baltacı vadilerinden oluşmuştur .17.yy.ın ikinci yarısında yerli halkın çoğu din değiştirip müslüman olmuştu ,19.yy. ortalarında bazı aileler cayıp tekrar Hristiyan olmak isteyince uluslarası mesele çıkmıştı .Metrekare başına en çok cami ve kuran kursu düşen ilçemiz olma özelliğini taşımaktadır .Çaykara yolundaki Hapsiyaş köprüsü kiremitle kaplı ahşap bir galeriye sahiptir .Beş on yıl önce restore edilmişti 1998 de gene yılıkdı .

Arazos /Arakos ( Araklı ): Doğu Roma imparatoru Heraklios'un 626 yılında ordusuyla bugünkü Araklı burnunda konakladığı için bu ismi aldığı sanılmaktadır .Ermenice havari anlamına gelen Arakeal den ,yada Kappadokhia dilindeki Arako ( kurban sunağı ) terimleriylede bir alakası olabilir .

Bu gün severek yediğimiz bölgeye özgü kokulu siyah üzümlerden bölge islamlaşmadan önce yanılmıyorsam "zamoza"adlı bir şarap üretiyordu ve Rusyadan Yunanistana kadar ihracatı yapılmaktaydı .Yavuz Selim üzüm fidanlarını baltadan geçirmişsede,yakın mübadeleye kadar hristiyanlar bu üzümlerden evlerinde kendilerine yetecek kadar şarap üretmeye devam etmişlerdi .

Akçaabat: nüfus 36 000Trabzondan 12 km batıda ;Orta mahalle kesiminde Karadeniz evlerinin güzel bir kaç örneği hala ayakta duruyor .Bir de eski Rum kilisesi var .Halen özel mülkiyette .İçini ev yapıp yakın zaman kadar oturmuşlar .Kentin eski adı Platana yani Helen dilinde Çınar .Antik çağdan beri hürmet gören kutsal çınar korusu varmış .Kesip yerine apartman yapmışlar . Akçaabattan Düzköy yoluyla (34 km asfalt + 10 km toprak yol ) Hıdırnebi yaylasına çıkılıyor .Trabzon'a kadar eşsiz bir panaromaya kuşbakışı hakim, güzel bir yer .Ahşap mimari kısmen korunmuş .15 Temmuzda şenliği var .Kadırga yaylası ve Zigana'ya yol devam ediyor .

Tonya: Silahşörleri ile ünlü olan ilçenin köklü bir kan davası geleneği var .Pazarı Çarşamba günleri ve halkın büyük kısmı Rumca konuşuyor .Trabzon ,Giresun ,Rize üçlüsünde (eski Trabzon ) giyilen kırmızı keşan ve çizgili dolaylık buranın geleneksel kadın giyisisi değil , 40 yıldır giyiliyor .Tonya ‘nın geleneksel giyisisi siyah renkli ve ipek kuşaklı .Bazı yaşlı kadınlarda görmek münkün .Kadırga yaylası 2300 metre yükseklikte olağanüstü bir manzara ve tabiata sahip .Temmuzun

3.Cumartesi büyük bir şenliği var .

Trabzon'un özellikle Vakfıkebir'in ekmeği ünlü , tabiki sırrı ekşi mayasında.Yinede her Laz'ın gönlünde mısır ekmeğinin yeri başkadır