Farsça kemençe “ küçük keman ” anlamına gelmektedir. Günümüzde Balkan ülkelerinde ( Yunanistan’ın Lyra’sı, Bulgarların gadulkası ) ve Doğu Karadenizde ; Orta çağda Batı Avrupa’da ( rebec ) ve Orta Asya’da benzerlerinin olması kökeni konusunda net bir fikir vermemektedir. Eski Türk yaylı çalgıları olan ıklığ yada okça kopuzla ( yaylı kopuzla ) günümüzde Güneydoğuda kullanılan Türkmen kemençesi , Türklerin İran üzerinden Anadoluya gelmesi sürecinde Farsça kemençe kelimesine dönüşmüş olması muhtemeldir. Yinede herşey en sevildiği kendine en çok değer verilen yere aittir şüphe yokki kemençede Trabzonundur, Görelenindir, Rizenindir , Torul'undur kısaca Karadenizlilerindir.

Kemençe'nin iyisi dut ağacından yapılır .Bununla birlikte karadut özellikle bol bulunduğundan erik ağacıda sıkça kullanılır .Üç telli bir çalgıdır.Çan kemençenin boyu 60 cm derinliği 4,5 -5 cm ,gövdesinin en geniş yeri 8,5 cm dir .Yay uzunluğu genelde kemençenin boyu kadardır .Kravat denilen tellerin hemen altındaki ek kısım 30 cm kadardır .Baş, boyun, gövde, kurbağa, köprü (eşek) , yay bölümlerinden oluşur.Gövde kısmı erik veya dut ağacının tamamen iptidai yöntemlerle elle oyulmasıyla ortaya çıkarılır .Çok zahmetli bir iştir .Yaşayan en iyi kemençe yapımcılarından Sürmeneli Hasan Ustanın mükemmel ses veren bir kemençeyi yapması dolu dolu iki haftasını alıyor . Basit bir çan kemençe ise üç gün kadar . Yayın kıllarının at kuyruğundan olması makbuldür , olmazsa misinada kullanılabilir .Bazı kemençeciler misinayı çıkan ses tonunu değiştirmek için zımparalarlar .Kemençe telleri eskiden bağırsaktan yapılırmış , şimdi ise madeni teller kullanılıyor .Trabzon kemençesi herhangi bir destek kullanılmadan boğazdan tutularak çalınır .Telleri la -la -re veya mi -la -re şeklinde akort edilir .Aynı anda iki tel parmakla tutularak çalınır .Temel espri dörtlü seslerin harmonisinden faydalanmaktır .Parmağın teller üzerinde kaydırılması (bend) ,aynı anda üç teli kullanılarak akor basılması ,arkonun (yay) bilekten özel hareketlerle kullanımı ile çeşitli ses efektleri elde edilirki ,ayağı yere vurarak ritm tutan ,coşan vehoron komutlarını veren kemençecinin ruh halini ve duygularını tellere yansıtmasının ve horonun kendine özgü havasının yaratılmasında vazgeçilmez faktörlerdir .

Meşhur kemençe yapımcısı Sürmeneli Hasan  Usta'nın dükkanı hemen Sürmene belediyesinin yanıbaşında mütevazi bir kulübe. Mesleğine Karadeniz'e , kemençeye hayran  paraya pula önem vermeyen, bir gönül adamı Hasan Usta. Koca Trabzon'da el yapımı kemençe yapan bir Hasan Usta kalmış ( Maçkalı bir hemşerimizde arasıra  amatörce yapıyormuş ama dükkanı yokmuş ). Hasan Usta'nın yaptığı işin zorluğunu yukarıdaki fotoğraftan anlıyabilirsiniz. Kemençe şekilsiz  bir odun parçasından ne hale geliyor , Hasan Usta'nın yaptığı kemençeler isimsiz Laz ozanların elinde kültürümüze hayat veriyor , binlerce yılın mirasını maharetli ellerde geleceğe taşıyor.  Ellerine sağlık Hasan Usta :   

" Elma , armut, odunli yükledum kıratıma

  Yedum bu gençliğimi kemençe hatırına

  Geldi geçti bu ömür kemençe hatırına " 

Sürmene'nin kemençe ustalarından kısa  video klipleri izlemek için resimlerin üzerini tıklayın